De verdwaalde schildpad
Wellicht trokken de lange-afstanders gisteren naar Westouter voor de Elfbergentocht. Maar wij houden het vlakker en rijden op zondag naar Merelbeke, zuidelijke randgemeente van Gent, gelegen aan de Bovenschelde, waarvan de rechteroever de westelijke gemeentegrens vormt. Misschien niet de mooiste wandeling van de Postiljons; toch hopen we van enkele mooie, groene hoekjes te kunnen genieten. Het weer zit alvast mee: onze kwakkelzomer is voorbij en de weerkundige herfst is ingetreden met zijn vaak mistige ochtenden. Deze morgen hing nog even wat nevel over de velden, maar die zal binnen de kortste keren wegtrekken en plaats maken voor een stralende zon. Er wordt ons voor volgende week trouwens een heus nazomertje voorspeld en daar krijgen we vandaag al een voorsmaakje van. Hoewel de gemeentelijke parkings vandaag gratis kunnen gebruikt worden vinden we nog een plekje aan de voet van de Potaardeberg. Hier spreken ze wel vlug van een berg! Een 1,1 km lange helling die amper 19 hoogtemeters overbrugt. In de Vlaamse Ardennen zijn we wel wat meer gewoon.
Start in Tectura, een school die haar leerlingen een degelijke voorbereiding wil geven op de instap in het beroepsleven. Wie de goede benen heeft kan hier vandaag tot 30 km stappen. Wij beginnen alvast met wat minder! We wandelen de Potaardeberg naar beneden, voorbij het Kasteel Stas de Richelle: oorspronkelijk een omwalde hoeve; later een pastorij en in 1930 verbouwd tot een witgekalkte bakstenen villa in Lod XVIde- stijl, met mansardedak. We steken de Melsenbeek over, vervolgens ook de Gaversesteenweg en komen op de Pontweg, die verhard en met bebouwing begint maar vervolgens onverhard door de Scheldmeers loopt. Het eerste straatdeel eindigt bij een kleine bakstenen wegkapel, omringd door populieren, die de plaats aangeeft van de in 1874 gesloopte oude parochiekerk, daterend uit begin 11de eeuw en die de toenmalige Graaf van Vlaanderen aan St- Pieter had toegewijd. In 1870 werd een nieuwe kerk gebouwd op de hoger gelegen Potaardeberg, aan de Hundelgemsesteenweg en de omgeving van het nieuw aangelegde kerkplein evolueerde tot een verstedelijkte dorpskern.
Even voor de St-Elooiskapel, duiken we de St-Elooisput in. Dit natuurgebied tussen de oude Scheldearm en de Scheldedijk bestaat deels uit moeraszone, deels uit broekbos met wilgen en zwarte elzen. Deze drassige zone ontstond doordat, in het begin van vorige eeuw, de bovenste klei tot 1 meter diep werd afgegraven, ten behoeve van de steenbakkerij. Natuurpunt vormde dit gebied uit tot een waardevol stukje natuur, met typische waterplanten en -vogels. Van mei tot december grazen in het gebied Exmoorpony’s, de laatste wilde voorouders van het gedomesticeerde paard. Afkomstig uit Cornwall, de zuidwestelijke uithoek van Engeland, zijn er wereldwijd maar zó’n 2000 meer. Om deze zeldzame diersoort van uitsterven te vrijwaren, worden ze voortaan in België en Nederland in natuurgebieden ingezet. Gezien hun mensenschuwheid moet je wel veel geluk hebben er hier eentje te spotten.
Eenmaal uit het natuurgebied, laten we de wijk Kwenenbos links liggen en begeven we ons naar de Scheldedijk die we ruime tijd volgen. De Schelde die in Noord-Frankrijk ontspringt vormt vanaf haar bron tot Gent de Bovenschelde. Vanaf het einde van de 19de eeuw werd de waterloop grotendeels rechtgetrokken en gekanaliseerd ten behoeve van de scheepvaart. Naast een grote recreatieve waarde hebben die afgesneden meanders ook een hoge natuurwaarde. In het kader van het Europees project dat tot doel heeft de maritieme capaciteit in N-Europa te verbeteren, dienen alle sluizen die uit begin vorige eeuw dateren te worden vernieuwd of aangepast aan de afmetingen van de hedendaagse schepen. Een onderneming van lange adem en van miljarden…
Kunstmatige heuvel op het Zwijnaarde-eiland
En dan komen we aan de plaats waar de gekanaliseerde Schelde, ook Zwijnaardekanaal genoemd, afsplitst van de Tijarm van de Schelde, zó genoemd omdat de getijden tot hier doordringen. We volgen deze Tijarm via de Trekweg. Ter hoogte van het Zonneputje staat een oude sluis die van geen enkel nut meer is en tot kunstwerk is gepromoveerd. De natuur krijgt hier zijn vrije loop. Opvallend veel hopbelletjes langs de oever. Een blauwe reiger, tussen het riet, geniet van het zonnetje en houdt roerloos de voorbijgangers in het oog. Het gebied tussen het kanaal en de tijarm heeft zich ontwikkeld tot het Zwijnaarde-eiland, opge-deeld in een water-gebonden bedrijvenzone van 35ha en een ecologische groenzone met vijvers van 11ha. Op het bedrijveneiland bevindt zich ook een kunstmatige landschapsheuvel van 63m hoogte, waar nog eens een kunstwerk van 30m moet opkomen. Deze voormalige stortplaats van vervuild rivierslib werd omgetoverd tot blikvanger voor het verkeer op de R4 en de E40. Een fietspad in spiraalvorm leidt naar de top.
Voor het ogenblik is deze bedrijvenzone via de weg enkel bereikbaar via de R4. Men is echter begonnen aan de bouw van een nieuwe fietsbrug over de Tijarm van de Schelde die de pendelaars veiliger en efficiënter naar het bedrijventerrein moet brengen. Ze had al moeten klaar zijn, maar begin dit jaar werd de bouw ervan stilgelegd. Daardoor blijft dus ook deze belangrijke fietsweg langs de Schelde afgesloten en moeten we terug de Scheldemeersen in. De naam ‘Blauwsteenwegel’ zou verwijzen naar de grafstenen die hier destijds werden gedumpt, toen de eerste kerk werd afgebroken. Het steengruis ervan werd gebruikt om wegen te herstellen; de blauwsteen diende om grachten te overwelven. We steken nogmaals de Melsenbeek over en in gezelschap ervan begeven we ons naar de Zwijnaardsesteenweg die we dwarsen, om dan terug naar de Scheldekant te trekken, waar een troep witte ganzen ons luidkeels verwelkomen.
Zó bereiken we de Buitenring van Merelbeke en slaan daar de Oude Gaversesteenweg in naar de controle in de St- Jozefzaal. Het is de vroegere kleuter- en basisschool H-Hart die werd omgevormd tot ontmoetingscentrum. In 1961 bouwde de St-Jozefsgilde van Merelbeke in de schoolmuur een kapel voor hun patroonheilige. Deze gilde die in 1946 werd opgericht als bond van timmerlieden en schrijnwerkers ontplooide zich door de jaren heen tot volwaardige culturele vereniging.
Een frisse drank en een korte pauze en dan zetten we onze tocht verder. Via de Plataan en Ketske Bonjour bereiken we het Guldensporenpark, Businesscentrum, waar ondertussen al een 100-tal bedrijven hun intrek hebben genomen. Aan de overkant van de weg een klein, intiem bosje waar we induiken en waar wellicht de businesslui tijdens hun middagpauze ook gebruik van maken. Na deze schaduwrijke passage, wandelen we opnieuw richting Ringvaart, die we via de onlangs vernieuwde Bergwijkbrug, dwarsen. De oude brug bleek onveilig voor de fietsers en nu regent het klachten dat de nieuwe brug onveilig is voor de voetgangers. Zó voelt altijd iemand zich te kort gedaan. De realiteit is dat elke weggebruiker voorzichtig moet zijn en zich verantwoord moet gedragen!
Eens over de brug komen we in Merelbeke Flora. Deze dichtbevolkte wijk ligt ruim 2km van het centrum van Merelbeke, waarvan hij wordt gescheiden door de Ringvaart. Hij sluit dus meer aan bij de wijk Vogelhoek van Melle en bij Gentbrugge en hoort zó tot de stedelijke rand van Gent. Vroeger ‘de glazen wijk’ genoemd, omdat er veel serres stonden van de bloementelers en tuinbouwers die zich hier in de 2de helft van de 19de eeuw kwamen vestigen. Maar de Tweede Wereldoorlog hertekent de wijk. In 1944 bombarderen de Geallieerden Merelbeke Station, een belangrijk spoorwegknooppunt. Veel bommen raken de woonwijken en bloemisten in de buurt. Er vallen bijna 500 doden en veel bloemisterijen zijn verwoest. De glazen wijk valt aan diggelen. In de daarop volgende jaren wordt het gebied verkaveld en er komen steeds meer villawijken. Wij slaan de Verbrandeheiwegel in, een lang pad dat evenwijdig loopt met de R4 en met de fietssnelweg. Dit alternatief pad in de groene zone naast de R4 werd nog onlangs voorzien van extra groen en van een hondenlosloopweide. We lopen onder de Spoorwegviaduct door en 
volgen dan de spoorweglijn tot aan de Hundelgemse Steenweg.
Liedermeeerpark
De Pinksterbloemstraat, de Violierstraat en de Meidoornlaan brengen ons aan het Liedermeerspark, 25ha groot natuurgebied dat de industrie en de woonwijken van elkaar scheidt. Op het einde van de jaren ’80 aangelegd rond enkele afgesneden meanders van de Bovenschelde. Op de rand ervan ligt het Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren, actief sinds 1982, dat jaarlijks ca 7000 wilde dieren opvangt met als doel deze na herstel terug in de natuur te plaatsen. Dit gebeurt met meer dan 60% van die patiënten. In de recreatieve zone van het park werden in 1988 maar liefst 3000 inlandse loofbomen aangeplant en daarna door schoolkinderen nog eens een 1000-tal eiken. Wij belopen zowat alle dreven van deze oase van rust en groen. In de Verloren Broodvijver kan een hengeltje uitgegooid worden en in het speeltuintje ‘Het Pientere Waterhoentje’ kunnen de kinderen aan hun trekken komen.
Via de Sluisweg bereiken we opnieuw de Ringvaart, een kanaal van 21.6km lang dat een boog rond Gent beschrijft en alle waterlopen van de stad met elkaar verbindt. De aanleg ervan begon in 1950; in 1969 werd het plechtig ingehuldigd samen met het nieuwe sluizencomplex, dat de watertoevloed op de stroom regelt en het achterliggende land tegen wateroverlast beschermt. Aan beide zijden wordt het kanaal geflankeerd door de R4, waarvoor reeds in 1950 plannen bestonden maar die slechts veel later werden gerealiseerd. En de komende jaren krijgt deze rondweg al een make-over om er het verkeer vlotter en veiliger te maken. Deze weg is immers één van de levensaders van de Gentse havenbedrijven en vormt de link naar het hinterland en de stad.
Opnieuw in de controle, blijft ons nog enkel de terugweg naar de startzaal. Dit wordt het minst aantrekkelijke deel van onze tocht; hoofdzakelijk verharde wegen, verscheidene woonwijken, een eenzame boerderij en een ter zielen gegane
bloemisterij…
Splitsing van de Bovenschelde
We eindigen onze tocht door het centrum van Merelbeke, waarvan het Kerkplein in 2012 helemaal werd gerenoveerd. Een Driekoningenplein werd toen gecreëerd met een hedendaags Gemeentehuis en in haar verlengde het Sociaal Huis; er rechtover de Gemeentelijke Bibliotheek, alsook het Cultuurhuis en sinds kort een Cultuurcafé. Op dit plein wordt elk jaar, aansluitend op de nieuwjaarsreceptie, het Driekoningenfeest uitbundig gevierd. Merelbeke leeft!
Nu nog de Potaardeberg omhoog en onze tocht zit er op. Ondertussen is het middag en heeft het kwik de 25°bereikt. Wij hebben 19km achter de kiezen. Meer moet dat niet zijn!